فراتاریخ نگاری در درام ایرانی در چهار پرده کتاب شد، مورخ گذشته نگار است؛ ادیب گذشته گزار - لحظه عکاسی

به گزارش لحظه عکاسی، نشر لوگوس کتاب فراتاریخ نگاری در درام ایرانی اثر فرشته پایدار نوبخت و محمدجعفر یوسفیان کناری را به چاپ رسانده است. این کتاب در چهار فصل با عناوین؛ ادبیات موضوع؛ تاریخچه فراتاریخ نگاری و خاستگاه ها، چارچوب نظری؛ تاریخ در فراسوی استعاره، زبان و روایت، چرخش های زبانی در فضای تاریخ نگارانه گفتمان های درام ایرانی.

مولفان در صفحاتی از مقدمه کتاب ابتدا به باز کردن مفهوم فراتاریخ نگاری پرداختند با تکیه بر مرز مشترک میان تاریخ و ادبیات آن را توضیح دادند: تاریخ به خوابی می ماند که هرچند ریشه در واقعیت دارد و به قوه خیال و وهم به تجربه می گراید، اما کمتر حقیقت دارد یا آن که نشانی عارض بر حقیقت دارد. فراتاریخ اما در پیوند با حقیقت نهفته در رویاهاست؛ تعبیر می پذیرد و خوابگزار می خواهد. ادبیات قلمرو گزاره پردازی ادیب در جریان سیال دلالت های فرازمانی-مکانی است. هرجا که تاریخ مسئله ادیب باشد، فراتاریخ نگاری همان تقلای بی وقفه برای کشف حقیقت در پس وقایع و افراد و اطوار گذشتگان تاریخی ماست؛ گویی اینجا صحنه ای برپاست تا گذشته به تأویل معناهای تاریخی پرداخته و همتای هنرمندی نقال به روایت و قرائت خود از تاریخ با دیگران، حضار یا خوانندگان بپردازد.

درام فراتاریخ نگارانه نقشه راه این تأمل تاریخی ما ایرانیان در باب هویت و ماهیت حقایق نهفته در پس فرهنگ نمایشی هم روزگار ماست. پژوهش حاضر درنگی است بر این الگوی گفتمانی درام ایرانی که از تاریخ بهره ای داستانی برای بازخوانی و بازاندیشی پیرامون گذشته و حال برده و به نوعی بازتابی از شعور اجتماعی و ساختارهای فکری ماست.

در ادامه بحث درباره جزئیات تفاوت میان تاریخ و ادبیات است: تاریخ را عده ای می نگارند اما بسیاری می خوانند. آنچه به روایت گذشته خوانده می گردد، در اصل، توضیح و ادای حقیقت بازمانده در پس وقایع و احوال پیشینیان است که آثار محتمل آن گاه عین وضع جاری و گاه شاهد فعل آینده ماست. بر این مجال، خواندن عین تعبیر و گزاردن است و تاریخ فراتر از انگاشت مرسوم ما از گفتار و اطوار و کردار گذشتگان، وجهی انکشاف حقیقت و رخدادگی فهم ما، فهم جمعی ما از ادوار کهن تا روزگار ماست. آن یکی تاریخ است که نگاره می گردد در دست تاریخ نگار؛ و این یکی فراتاریخ است که گزاره می پذیرد به قوه فهم و خرد فراتاریخ نگار.

از همین رو، مورخ گذشته نگار است؛ ادیب گذشته گزار. اولی تاریخ وقایع و اطوار را به وسع خرد و قوه دوق خویش یا به حکم اقبال و دستور و ضرورتی نوشته، به کتابت درمی آورد؛ حال آنکه دیگری، آن دومی، به لطف قوه فهم و قوای نقد و داوری عقلی، گذشته را با زمان حال و آینده به مفاهمه ای غیرمترقبه فرا می خواند و این هر بار به تعبیری و در هر تعبیر، کشفی، در هر کشف، حقیقتی و بسا یقین ناتمام در هر حال، به حال دیگرگون شونده ای، مجال فهم تازه ای می یابد. مورخ از همین رو، نگارنده است و لیکن ادیب گزارنده.

گذشته، موضوع تاریخ است، اما مسئله فراتاریخ محسوب می گردد. صدق و کذب اقوال و اطوار گذشتگان اصل و نسب واقعیت تاریخی ماست؛ حال آنکه کشف حقیقت دغدغه فراتاریخ است.

درباره مولف کتاب

فرشته (پایدار) نوبخت، اواخر آبانِ سال 1354 در تهران به جهان آمد. در کودکی به واسطه تلخیص های مهدی آذریزدی با داستان هایِ کهنِ فارسی آشنا و به ادبیات و به ویژه نمایش علاقه مند شد. در چهارده سالگی، بر اساسِ داستانی از کلیله دمنه به نام موش و گربه نمایشنامه کوتاهی نوشت که به وسیله هم کلاسی هایش در مدرسه هدایتِ توحید، اجرا شد. این داستان، بخشی از کتاب درسیِ ادبیات بود. دبیرستان را به اصرار خانواده در رشته تجربی گذراند و با کارنامه ای مقبول وارد دانشکده پرستاریِ دانشگاه علوم پزشکی ایران شد. ... اولین کتابِ او مجموعه ای از داستان های کوتاه بود و بلافاصله اولین رمانش را پس از گذراندن دوره رمان نویسی در موسسه فرهنگی شهرکتاب بهشتی، منتشر کرد. نوبخت، در ادامه وارد دانشکده هنرِ دانشگاه تربیت مدرس شد و تحصیلات خود را در رشته ادبیات نمایشی ادامه داد. در این فاصله اقدام به برگزاری چند دوره کارگاه مقدماتی و پیشرفته داستان نویسی در موسسه فرهنگی خانه هنر دیوار نمود. او اکنون، مشغول به تحصیل در مقطعِ دکتریِ رشته پژوهش هنر در دانشگاهِ آزاد اسلامی است.

کتاب فراتاریخ نگاری در درام ایرانی اثر فرشته پایدار نوبخت و محمدجعفر یوسفیان کناری در 228 صفحه به بهای یک میلیون و صد هزار ریال از سوی نشر لوگوس به چاپ رسیده است.